केही पानी उद्योगमा भने ‘शुद्ध पिउने पानी, प्रशोधित पानी’ भनेर स्पष्ट लेखिएका बोतल तथा जारको पानीमा हानिकारक जीवाणु तथा विषादीको प्रयोग हुने गरेको अनुगमनमा फेला परेको हो ।
काठमाडौं उपत्यकामा झन्डै दुई तिहाइ पानी उद्योग मापदण्ड विपरीत सञ्चालन भइरहेको पाइएको छ । खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागले उपत्यकाका पानी उद्योगको अनुगमन गर्दा अधिकांश पानी उद्योग मापदण्ड विपरीत रहेको पाइएको हो ।
उपत्यकाभित्रका २५ ओटा पानी उद्योगमा गरिएको अनुगमनमा १६ ओटा मापदण्ड विपरीत पाइएको हो । उपत्यकाभित्र सञ्चालित पानी उद्योगले गुणस्तरको मापदण्ड कायम नगरी बिक्री गरेको, नवीकरण नगरेको, पानी प्रशोधन नगरेको तथा पानीमा हानिकारक जीवाणु फेला परेको थियो ।
मापदण्ड विपरीत सञ्चालित पानी उद्योगलाई विभागले बन्द गरेको छ । केही पानी उद्योगमा भने ‘शुद्ध पिउने पानी, प्रशोधित पानी’ भनेर स्पष्ट लेखिएका बोतल तथा जारको पानीमा हानिकारक जीवाणु तथा विषादीको प्रयोग हुने गरेको अनुगमनमा फेला परेको हो ।
विगतदेखि नै पानी उद्योगलाई गुणस्तर मापदण्ड कायम गर्न ‘स्वच्छ पानी निर्देशिका’ स्वीकृत भई लागू भइसकेको विभागका महानिर्देशक सञ्जीव कर्णले जानकारी दिए । कतिपय पानी उद्योग नवीकरण नगरेका र अनुमति लिएकाले पनि गुणस्तरको मापदण्ड पूरा नगर्दा उपभोक्ताले गुणस्तरहीन पानी प्रयोग गर्नुपरेको उनको भनाइ छ । उनले पानी उद्योगको नियमित अनुगमन गर्ने र केही समयपछि गुणस्तरीय पानी मात्रै बजारमा आउने वातावरण मिलाइने बताए । ‘निरन्तर पानी उद्योगको अनुगमन गर्दै आएका छौँ,’ उनले भने, ‘निर्देशिका लागू भएको र अब बजारमा गुणस्तरीय पानी मात्रै बिक्री हुने वातावरण मिलाउँछौँ ।’
हाल मुलुकभर ४ सय ५० पानी उद्योगले विभागबाट अनुमतिपत्र लिएका छन् । केही उद्योगले नवीकरण नगरेको विभागले जनाएको छ । निर्देशिका लागू भएपछि पानी उद्योग अनिवार्य नवीकरण हुनुपर्ने, पिउने पानीको न्यूनतम गुणस्तर मापदण्ड कायम हुनुपर्ने, पानी प्रशोधन हुनुपर्ने, मूल्य, ब्रान्ड, गुणस्तर, तौल र पानी परीक्षण अनिवार्य हुनुपर्ने प्रावधान छ । मुलुकभर पानी प्रशोधन, शुद्धीकरण तथा कस्तो पानी पिउने बारेमा सचेतना तथा प्रशिक्षणका कार्यक्रम गर्ने विभागको योजना छ ।
सरकारले पानी उद्योगको गुणस्तर मापदण्डअनुरुप नभएका उद्योगहरुको अनुगमन गरी कारबाही नगर्दा समस्या दोहोरिएको उपभोक्ता अधिकार अनुसन्धान मञ्चका अध्यक्ष माधव तिमल्सिनाले बताए । सरकार आफै जिम्मेवार बनेर पानी उद्योगलाई अनुगमन तथा नियमन गर्नबाट चुकेको उनले आरोप लगाए । ‘पानी उद्योगको गुणस्तर कायम गर्न सरकार जिम्मेवार बन्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘निर्देशिका र गुणस्तर मापदण्ड कार्यान्वयन गराउने निकाय त जिम्मेवार हुनुपर्ने हो, तर सरकारको त्यसतर्फ ध्यान नै जाँदैन ।’
